ผักบุ้งฝรั่ง ความงามสาธารณะสำหรับผู้ยากไร้
หลายเดือนที่ผ่านมา ผมได้มีโอกาสไปร่วมงานประชุมระดับภูมิภาคประเทศอินเดีย ระหว่างการประชุมผมถือโอกาสเดินทางไปเยี่ยมชมหมู่บ้านของชาวอินเดีย 2 -3 แห่ง พบว่าโดยทั่วไปแล้วมีสภาพภูมิประเทศที่แห้งแล้ง และมีฐานะยากจนกว่าชาวไทยแถบตะวันออกเฉียงเหนือเป็นอย่างมาก
ชาวอินเดียในหมู่บ้านแห่งหนึ่งเล่าให้ฟังว่า ช่วงที่มีอาชีพรับจ้างทำงานในเมืองนั้น มีรายได้พอสำหรับอาหารวันละหนึ่งมื้อเท่านั้น ต้องทำงานหนัก และกินอาหารเพียงหนึ่งครั้งต่อวันอยู่นานหลายปี ก่อนที่จะผันตัวเองออกมาทำงานด้านเกษตรกรรมยั่งยืนแบบพื้นบาน จนปัจจุบันมีรายได้เพียงพอที่จะซื้ออาหารกินวันละ 3 มื้อ และยังเหลือเก็บไว้ซื้อที่ดิน ทำฟาร์มปศุสัตว์ และสร้างบ้านได้อีกด้วย
กลับกันเกษตรกรรมแบบแผ่นใหม่ ซึ่งเป็นเกษตรกรรมเชิงเดี่ยว พึ่งสารเคมี กลับมีความเป็นอยู่ที่แร้นแค้นลำบากยากจนอย่างยิ่ง
ท่ามกลางความลำบากยากจนของชาวอินเดีย และความแห้งแล้งกันดารของภูมิประเทศดังที่กล่าวมาข้างต้น ผมก็ยังพบความงดงามที่ทำให้ชื่นใจอยู่บ้างคือ บริเวณที่ลุ่ม ซึ่งเคยมีน้ำขังอยู่เมื่อฤดูฝนมาเยือน ปรากฏพืชชนิดหนึ่งนี้ออกดอกสะพรั่งงดงาม เป็นความโดดเด่นตัดกับสภาพแวดล้อมที่อยู่รอบด้าน
พันธุ์ไม้ดังกล่าวจำได้ว่า เคยพบเห็นอยู่ในชนบทของจังหวัดสุพรรณบุรี เมื่อประมาณ 50 ปีมาแล้ว เพราะบางบ้านและบางวัดนำมาปลูกไว้ดูดอก เนื่องจากเป็นพันธุ์ไม้แปลกที่มาจากต่างถิ่น แม้ปัจจุบันจะหาดูไม่ได้แล้ว แต่ผมก็ยังจำได้ถึงชื่อที่เคยเรียกขานนามว่าผักบุ้งฝรั่ง
ผักบุ้งฝรั่ง : ความงามสาธารณะจากต่างแดน
ผักบุ้งฝรั่งมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Ipomoea purpures (L.) Roth อยู่ในวงศ์ Convolvulaceae เป็นไม้พุ่มยืนต้น สูงราว 180 – 240 เซนติเมตร (1.8 – 2.4 เมตร) แตกกิ่งก้านสาขาค่อนข้างมาก ลำต้นมีเปลือกสีเขียว
ใบ เป็นใบเดี่ยวรูปร่างคล้ายใบผักบุ้ง แต่ขนาดใหญ่กว่า ก้านใบยาว ใบมีสีเขียวเข้ม และมีขนอ่อนปกคลุม
ดอก ออกเป็นช่อ ตามยอดหรือปลายกิ่ง แต่ละช่อมีดอกราว 10 -20 ดอก โดยจะทยอยบานครั้งละ 2 – 4 ดอก ต่อเนื่องกันไป ดอกมีสีม่วงอ่อนหรือสีชมพูจาง ๆ ลักษณะคล้ายดอกผักบุ้ง ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 - 7 ซม. ออกดอกตลอดทั้งปี
ผักบุ้งฝรั่งชอบแดดจัด ขึ้นได้กับดินทุกชนิด ชอบความชื้นสูงหรือที่เปียก ขยายพันธุ์ด้วยการปักชำหรือเพาะเมล็ด
ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของผักบุ้งฝรั่งอยู่ในทวีปอเมริกาบริเวณประเทศเม็กซิโกและเปรู ผักบุ้งฝรั่งในไทยนั้นเชื่อว่ามาจากประเทศอินเดียอีกทอดหนึ่ง ไม่ได้นำมาจากแหล่งกำเนิดโดยตรง น่าจะเข้ามาในประเทศไทยไม่เกิน 100 ปีที่ผ่านมานี้
ชื่อภาษาอังกฤษของผักบุ้งฝรั่งคือ Bush Morning Glory (มอร์นิ่งกลอรี่) ภาษาไทยเรียกผักบุ้งฝรั่ง ผักบุ้งพุ่ม ผักบุ้งรั้ว และผักบุ้งบก
ประโยชน์ของผักบุ้งฝรั่ง
ผักบุ้งฝรั่งเคยเป็นไม้ประดับของคนไทยเมื่อราว 50 ปีที่แล้ว พบปลูกทั่วไปตามบ้านเรือนและวัด ปัจจุบันความนิยมลดน้อยลงมาก แต่ยังพอหาพันธุ์มาปลูกได้ไม่ยาก เนื่องจากผักบุ้งฝรั่งเป็นไม้ยืนต้น ออกดอกตลอดปี ทั้งยังทนทานปลูกง่าย เมื่อออกดอกเต็มต้นแล้วจะมีความงดงามไม่ด้อยไปกว่าไม้ดอกชนิดอื่น ๆ จึงน่าจะหามาปลูกเอาไว้บ้าง เพราะแม้จะไม่ใช่ผู้ยากไร้ก็ชื่นชมผักบุ้งฝรั่งได้เช่นกัน
